De expositie Meer macht in de Fundatie in Zwolle stelt de vraag centraal in hoeverre kunst een rol kan spelen in de maatschappij. Kunstenaars willen invloed uitoefenen op de wereld, idealisme tonen, de samenleving verbeteren. Kunstenaars hebben vooral de macht nieuwe, prikkelende, aantrekkelijke beelden te tonen, het daadwerkelijk teweeg brengen van verandering blijkt vaak een stap te ver. Wat zag ik daar?
Op weg ernaar toe las ik de brochure. Enkele citaten die me aanspraken: “Alec Soth’s foto’s laten zien dat je, ook als je je tegen een maatschappij afzet, je er toch altijd een relatie mee houdt.” Hij fotografeerde mensen die in totale afzondering probeerden te leven. Constant met zijn grote project New Babylon, een verzameling utopische steden waarin de mens volledig vrij is. Er hangt ook een werk van hem met de naam Rwanda dat vooral “de grote machteloosheid toont die zo’n gebeurtenis bij omstanders veroorzaakt: het doek is vooral leeg en kaal. Hier valt niets meer te beheersen.” Nog 1 van Constant, de herordening van teksten, waarmee hij toont “hoe absurd het politieke spel in zijn ogen is”. Andres Serrano, die 200 kartonnen bedelaarsborden maakt en toont in een video: “hoe moeilijk is het voor een kunstenaar om onafhankelijk te blijven, of misschien is dit wel onmogelijk”. Renzo Martens met een film in Congo: “kan een kunstenaar schone handen houden of levert hij zich automatisch uit aan de rijke westerse wereld door mee te doen aan de kunstindustrie?” Een video van Bartana: “de grenzen tussen goed en fout vervagen. Als toeschouwer moet je zelf kijken, zelf denken, zelf je oordeel vormen, lijkt haar boodschap te zijn.” Een zin van haar op de muur: “Wenn ihr wollt, ist es kein Traum”. De slee van Joseph Bueys: “alsof je elk moment opnieuw in de sneeuw, in je eigen dromen en verhalen kunt verdwijnen – een bevrijdend gevoel.” (Beuys bleek zijn grote reddingsverhaal dat het fundament vormde onder zijn kunstenaarschap te hebben verzonnen) En tot slot Steve McQueen: een helikopter cirkelend rond het Vrijheidsbeeld: een subtiel spel met symboliek, benaderen en beheersen. “Dichterbij dan dit kun je de vrijheid niet benaderen, maar dat lukt alleen maar door jezelf te vernietigen.”
“Bijna alle werken zijn ontstaan door streven, door dromen van een betere maatschappij en hogere doelen, maar tegelijk bestaat het besef dat datzelfde streven heel goed een droom zou kunnen zijn.”
Wat was de impact op mij? Tweeledig. Op weg ernaar toe dacht ik: heel interessant qua thema. Oog in oog met de beelden, video’s, teksten was ik niet zo onder de indruk, kon het me bijna niet raken. Alleen de Congobeelden, helikopter rond het Vrijheidsbeeld en Bartana raakten, ergens. Ik bemerkte dat het me vooral gaat om het gesprek erover: wat raakt wel, wat niet, wat heeft dat beeld, deze video op gang gebracht. Wat was en is de impact van dit werk? Ik laat het voor mezelf nog even sudderen, op de achtergrond. Wat vind ik hier van? Zijn het prikkelende beelden die een verandering teweeg kunnen brengen?
Josephina kiest 